26 Mart 2024 Salı

TCMB "sert tedbirler" almalı mı? Kartlarda durum o kadar vahim mi?


"Kartlı harcamalarda rekor", "kartlar patladı" vb manşetleri-haberlerini okuyoruz hepimiz. "Geçen sene şu kadardı bu sene bu kadar oldu" tarzında enflasyondan arındırmadan gayet sığ biçimde sunulan verilerle yapılan bu haberlere bakılırsa TCMB kredi kartlarında gayet sıkı tedbirler alacak. -Kredi kartlarında sıkı tedbirler şunlardır: kart limitlerinin resmi/belgelenebilir gelire endekslenmesi (SGK'da görünen maaşının 5 katı), Asgari ödeme oranının %75 ve üzeri bir orana çıkarılması, tüm işlemlerde taksitlerin kaldırılması, kart sahipliğinin 2 kartla sınırlandırılması...-

Peki durum gerçekten haberlerdeki kadar vahim mi? 

Aşağıdaki tabloya bakıldığında da açıkça görüleceği üzere aslında durum sert tedbirler alınması gerektirecek korkunç bir boyutta değil. Şubat 2024 döneminde -12 aylık- tüketici fiyatları artışı TÜİK'e göre %67, ENAG'a göre %122. Lütfen tabloyu bu gözle inceleyiniz.

Kart verilerinin detaylarına bakıldığında adet bazında da harcama artışı olduğu elbette bir gerçek ancak enflasyon uyarlamasından geçirilmeden harcama tutarlarını verip "kartlarda durum facia" haberleri gerçeği yansıtmıyor. 

Sektörel bazda bazı düzenlemelere açık bir durum olabilir ama TCMB'nin kredi kartlarında genel ve çok sert tedbirler alacağını beklemek doğru olmaz, sıkı tedbirler yanlış olur.

Bu arada, keşke ABD'deki gibi detaylı veriler açıklansa, hangi yaş aralığındaki kart sahiplerinin borcu ne kadar, kaç karta sahipler, yaş gruplarına göre harcama grupları nedir vs. Henüz Tüketici Fiyatlarındaki artışın dahi sağlıklı bir şekilde hesaplanıp hesaplanmadığından emin olamadığımız bir ortamda bu istek epey lüks, farkındayım.

Son söz, vahim olan kartla yapılan harcama tutarları değil; enflasyon...


Mart 2022- Şubat 2023 dönemindeki 12 aylık sürede kartlarla yapılan harcama tutarları =100 

Veri Kaynağı: TCMB-EVDS, Banka ve Kredi Kartı Sektörel Harcama İstatistikleri



 

 


19 Aralık 2023 Salı

Yılın Kişisi...


Time dergisinin 1927'den beri her sene seçtiği "Yılın Kişisi" bu sene 1989'lu (Şarkıcı) Taylor Swift... 

Daha önceleri dünyayı politik açıdan etkileme gücü en fazla olan kişiler (Amerikan başkanları, Rus/Sovyet liderler, Papalar...) yılın kişisi seçilirken artık etkileme gücünün politikten ziyade sosyal kültürel alana kaymış olması dikkat çekiyor. 

Orta yaş (1970’liler) ve öncesi, bu tür seçimleri anlamakta zorlanıyor; anlaşılır bir şey çünkü değişim o kadar hızlı ve güçlü ki, adapte olmak kolay değil. Basit bir örnek: The Economist’in yeni yaptırdığı ankette 18-29 yaş arası kişilerin %32’sinin gündemi TikTok’tan takip ettiği görülüyor. 

Yeni dönemin araçlarına tu-kaka demek, bunları geçici bir heves olarak görüp küçümsemek yerine bu araçlara hakim olmak şart. 

10 yıl içinde bir TikTok fenomeni Time’da Yılın Kişisi olursa şaşmamalı…


8 Aralık 2023 Cuma

Ata Lira hakkında...

 


Ata Lira’nın fiziki özellikleri nasıldır?

Bir yüzünde Atatürk portresi ve “HAKİMİYET MİLLETİNDİR- ANKARA” yazısı, diğer yüzünde TÜRKİYE CUMHURİYETİ, altı çizili 1923 tarihi ve 1923’ün altında bir sayı yer alır. 22 mm çapında 7,21 gram ağırlığındadır. Çeyrek, yarım, tam, 2,5’luk ve 5’lik olmak üzere beş çeşidi vardır. Ata lira denince birlik de denen 7,21 gramlık tam ata lira anlaşılır.

 

Üretimini kim yapar?

İstanbul Beşiktaş’ta yer alan T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından basılabilir. Devlet güvencesi altında basılmakta olup, standartları Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararı ile belirlenmiştir ve sadece Darphane tarafından basılabilir.

 

Ata Lira alırken nelere dikkat edilmelidir?

Basım yetkisi sadece Darphane’de olmasına rağmen piyasada maalesef merdiven altı üretimle tıpkıbasımı yaygın bir şekilde yapılmaktadır. Kuyumculuk piyasasında bu tıpkıbasım altınlara “ikinci” denmektedir ve kuyumcular tarafından dahi orijinallerinden ayırt edilmeyebilmektedir. İkinci tabir edilen bu altınlar tamamen sahte değildir, genelde içindeki altın miktarı olması gerekenden biraz daha azdır. Ağırlığının binde 916,6’sı saf altın olması gerekirken bu ikinci tabir edilen çeyrek altınlarda saf altın oranı binde 900 civarında olabilmektedir. Bu yüzden altın alımlarının güvenilir kuyumculardan ve platformlardan yapılması çok önemlidir

 

Eski tarihli ve yeni tarihli Ata liralar arasında bir fark var mıdır?

Hayır, üzerinde yazan ve üretim yılını işaret eden sayı haricinde, gramaj, ayar, saflık, ölçü vs hiçbir fark yoktur. Ata altını bozdururken eski ve yeni aynı tutardan bozulur.

 

Yılda kaç tane Ata Lira üretiliyor?

Darphane 2022 yılında 2,5 milyon adet tam Ata Lira üretti. 2023 yılının ilk 11 ayında ise 4,6 milyon oldu üretim. Darphane’nin üretimi kuyumculardan (yatırımcılardan) gelen talep üzerine olmaktadır. 

 

Ata liranın bir yüzündeki, altı çizili 1923 tarihinin altındaki sayı ne demektir?

Her sene 29 Ekim'den sonra Darphane tarafından yeni tarihli Ata Liralar üretilmeye başlanır. Altının üzerinde Cumhuriyetin kuruluş tarihi olan 1923 rakamı ve bunun altına da bir çizgi çekilerek “altının basılış tarihi Cumhuriyetin hangi yıldönümüne denk geliyorsa o yıl dönümünü ifade eden bir rakam” bulunur.

29 Ekim 1924'ten sonra 28 Ekim 1925'e kadar üretilen altınların üzerinde 1 yazar ve her sene artarak devam eder. 

Aşağıdaki tablo sizlere elinizdeki altının hangi sene üretildiğini açıklamış olacaktır. 



 



 

29 Eylül 2023 Cuma

Bizim aylık gelirimizin 5 katı, Amerikalı'nın aylık gelirinin %15'i...

iPhone, Amerika, Japonya, İngiltere gibi pek çok gelişmiş ülkede ciddi bir pazar payına ve üstünlüğe sahip. Dünya çapında en beğenilen marka demek abartı olmaz. iPhone'nun bazı ülkelerde pazar payında üstün olmamasının sebebi muhtemelen o ülkedeki insanların iPhone satın alma güçlerinin olmamasıdır...  

Apple'ın telefonunu alabilmek için maaşımızın ne kadarını vermemiz gerektiği, daha doğrusu maalesef gelişmekte olan bir ülke olduğumuzu hatırlayıp soruyu düzeltmek gerekirse "kaç aylık maaşımızla bir adet iPhone" alabileceğimiz verisi genel olarak ekonominin ve daha özelde gelir seviyemizin küresel ölçekte durumunu gözler önüne basitçe seren bir gösterge olmaktadır.

Türkiye'de lansmanı yapılan ilk iPhone modelinden başlayıp geçenlerde tanıtımı yapılan 15 modeline kadar olan süreçte iPhone fiyatları 600-800 dolar bandında gerçekleşti (son model telefonunun giriş seviyesindeki versiyonu).  Bu süreçte bu telefona en kolay ulaşabildiğimiz yıl 2013 oldu. Son modeli 15 için 5 aylık gelirimizi vermemiz gerekirken 2013'teki telefonuna aylık gelirimizin 1,9 katına ulaşabiliyorduk.

iPhone'un ABD'deki lansman fiyatına 1 aylık ortalama gelirimizle ulaşabildiğimiz nokta, orta gelir tuzağından çıkabildiğimiz, ekonominin düzlüğe çıktığı, nihayet nefes alabildiğimiz nokta olacaktır (Tahminim 2030'ların ilk yarısı)

Vergiler sonrası 1 aylık net geliri yaklaşık ortalama 6 bin dolar olan Amerikalılar ise aynı telefona 1 aylık gelirlerinin %15'ini ödeyerek sahip olabiliyorlar. (20 bin lira aylık geliri olan TC vatandaşının, gelirinin %15'ini 3 bin lirayı vererek iPhone alması...)

Tabloya tıklayabilirsiniz

Aylık Gelir: TÜİK, Vergiler Sonrası Kişi Başı Ortalama Gelir (Eşdeğer Hanehalkı Kullanılabilir Fert Geliri). 2022 ve 2023 Yazar'ın tahminidir.

Asgari Ücret: Yıl İçinde Zam gören Asgari Ücretin Yıllık Ortalaması Alınmıştır (2023: 8.506 TL + 11.402 TL) / 2 = 9.954 TL)

29 Ağustos 2023 Salı

Çeyrek altınla ilgili bir iki not...

Çeyrek altın nedir?

Çeyrek altın, İstanbul Beşiktaş’ta yer alan T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından basılan bir Cumhuriyet Altını türüdür. Cumhuriyet altınları devlet güvencesi altında basılmakta olup, standartları Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararı ile belirlenmiştir ve sadece Darphane tarafından basılabilirler.

Çeyrek altın alırken nelere dikkat edilmelidir?

Çeyrek altın basım yetkisi sadece Darphane’de olmasına rağmen piyasada maalesef merdiven altı üretimle tıpkıbasımı yaygın bir şekilde yapılmaktadır. Kuyumculuk piyasasında bu tıpkıbasım altınlara “ikinci” denmektedir ve kuyumcular tarafından dahi orijinallerinden ayırt edilmeyebilmektedir. İkinci tabir edilen bu çeyrek altınlar tamamen sahte değildir, genelde içindeki altın miktarı olması gerekenden biraz daha azdır. Ağırlığının binde 916,6’sı saf altın olması gerekirken bu ikinci tabir edilen çeyrek altınlarda saf altın oranı binde 900 civarında olabilmektedir. Bu yüzden altın alımlarının güvenilir kuyumculardan ve platformlardan yapılması çok önemlidir.

Çeyrek altının özellikleri nelerdir, çeyrek altının içinde ne var?

Orijinal Darphane üretimi çeyrek altının özellikleri şunlardır:

*22 ayardır,

*Kulpsuz ağırlığı 1,754 gramdır. Darphane tarafından kulpsuz üretilir, sonradan atölyelerde kulp takılır,

*Kulplu ağırlığı
1,81 gramdır

*ağırlığının binde 916,6’sı kadar saf altın içerir; yani ağırlığı 1,754 gram olan 1 adet çeyrek altının içinde 1,608 gram saf altın bulunur, gerisi ise bakır ve gümüştür,

*18 milimetre çapındadır.

Eski çeyrek altın ile yeni çeyrek altın arasındaki fark nedir, yeni çeyrek altın neden daha pahalıdır?

Eski çeyrek altın ile yeni çeyrek altın arasında üretim yılı haricinde hiçbir fark yoktur. Aynı ayarda, aynı ağırlıkta ve aynı kalitededir; tek fark üretim yılıdır. Yeni çeyrek altınlar her sene başında üretilmeye başlar, 31 Aralık’a kadar üretim devam eder. Yıl içinde basılan tüm çeyrek altınlar 1 Ocak itibarıyla artık eski çeyrek altın olarak işlem görür. Çeyrek altının 2020 üretimi olmasıyla 2023 üretimi olması arasında bir fark yoktur. Fiyat farkının sebebi, bazı yatırımcıların altın alırken en son üretilmiş altını tercih etmelerinden kaynaklanan bir talep fazlasıdır.

Yılda kaç tane çeyrek altın üretiliyor?

Darphane 2022 yılında 10 milyon 607 bin adet, 2023 yılının ilk yarısında ise 11 milyon 14 bin adet çeyrek altın basmıştır. Darphane’nin üretimi kuyumculardan (yatırımcılardan)  gelen talep üzerine olmaktadır.  

Çeyrek altın kaç lira?

Altın fiyatları anlık olarak sürekli değişmektedir. Has altın fiyatı 1,608 ile çarpılarak üzerine işçilik ücreti konulur ve bu fiyat üzerinden satılır. Kuyumcuya bozdurmak için götürdüğünüzde ise işçiliksiz fiyat üzerinden işlem görür, yani bozdururken eski çeyrek ile yeni çeyrek arasında fark yoktur.

22 Ağustos 2023 Salı

Alışveriş platformlarına acilen müdahale edilmeli...


Yazının özü: Trendyol, HepsiBurada vb gibi pazaryeri tabir edilen platformların satıcılardan aldığı komisyonlara acilen müdahale edilmeli ve bir üst sınır getirilmeli. Rekabet Kurumu göreve… 

Evvelen, bazı hap bilgiler: 2021 yılında, dünyadaki e-ticaret cirosunun 5 trilyon doları aştığı hesaplanıyor, Türkiye’nin ekonomik büyüklüğünün yaklaşık 5 katı gibi muazzam bir tutar. Türkiye’de de internet üzerinden satış yapan firma sayısı artıyor: 2019’da 68 bin; 2022’de 548 bin… İnternet satışlarının Türkiye’deki genel ticaret içindeki payı: 2019’da yüzde 9.7, 2020’de yüzde 15.7 ve 2021’de yüzde 17.7 olarak hesaplanmış. 

Sâniyen, problemi masaya yatıralım. İnternet üzerinden satış yapmak, artık olmazsa olmaz. Alışverişin önemli bir kısmı internet üzerinden yapılan alışverişe dönmüş durumda ve bu durum yıldan yıla artmakta. Ancak bu işe niyetlenen firmaların müşteriler nezdinde en büyük handikapları güvenilirlik. Bu sorunu da Trendyol, Hepsiburada, Amazon vb. gibi pazaryerlerine girerek ve satışlarını bu platformlar üzerinden yaparak aşıyorlar. Güvenilirlik sorununu aşmasına aşıyorlar lakin bu sefer de korkunç bir durumla karşılaşıyorlar:  platformların %30'a varan komisyon aldıkları sektörler ürünler var ki, el insaf. Satış bedelinin üçte birini, dörtte birini vs bu devasa platformlara vermek zorunda kalan ve üstüne üstlük satışını yaptığı ürünün bedelini de 30-40 gün sonra alabilen küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin varlıklarını devam ettirebilmeleri mümkün değil.  "Neden bu platformlarda yoksunuz" sorusuna verilen en yaygın cevap "yüksek komisyon oranları".

Hülâsa: “Efendim serbest piyasa, karışmak doğru değildir” denmemeli, bizim gelişmiş değil; gelişmemiş, pardon, ‘gelişmekte olan’ bir ülke olduğumuz hatırdan çıkarılmayıp ilgili devlet kurumu göreve çağırılmalıdır. E-ihracat, üreticiden tüketiciye direkt satış, kayıtlı ticaret, kırsal kesimde kalkınma gibi pek çok konu hakkında fevkalade önemli olan bu durumla alakalı ivedi çözüm üretilmelidir. 

Hamiş: Veriler İTO Yayınlarından çıkan “Reel Sektörün Dönüşümünde E-Ticaret ve E-İhracat” yayınındandır https://online.fliphtml5.com/kkfkn/fasx/#p=1

10 Ağustos 2023 Perşembe

Çıkar çatışmasına ne çare olur...

 


Geçenlerde Doğuş Oto Esenyurt’ta yaşadıklarım “Şirket ile çalışan arasındaki çıkar çatışması” konusunda ders niteliğinde idi. 

Aracımı servise bırakacağım esnadaki servis danışmanı, aracın not aldığım ve tamir ettirmek istediğim eksikliklerini ısrarla yaptırmak istemiyor, ‘parça var mı bilmiyorum bakmak lazım, tamiri uzun sürer bunun ama..’ gibi argümanlarla nihayet beni pes ettiriyor ve sadece rutin bakım anlaşması yaptırıp rahat bir nefes alıyordu.

Şirket-çalışan çıkar çatışması” dendiğinde ilk akla gelen konulardan biri çalışanın yolsuzluk yaparak kendine maddi çıkar sağlaması olarak anlaşılabiliyor. Bu konuda da töhmet altında kalanlar ilk etapta satın almacılar olarak öne çıkıyor ama iş hayatının bir gerçeği, her bir çalışan şirketi ciddi anlamda:

- finansal yahut itibari kayba sokabilecek işlemler yapabilir, zarar verebilir,

- elde edilmesi muhtemel gelirden mahrum bırakabilir.

Peki bunun önüne nasıl geçilebilir?

Çalışanın, işi sahiplenmesi için yüksek maaş, güzel yan haklar ve görkemli ünvanlar vermek yeterli midir?

Maaşlı çalışanların işlerini kendi işleri imiş gibi görüp sahiplenmeleri için Kodak ve Procter & Gamble gibi şirketlerin 100 seneden uzun bir süredir uygulamaya başladığı ve Amerika’da sık karşılaşılan bir uygulama “hisse sahipliği”. Ancak bu, genellikle üst yönetim için yapılan bir uygulama olarak öne çıkıyor ve şimdilerde daha alt düzeydeki çalışanlar için de genişletilip genişletilmemesi yönünde “sesli düşünülüyor”.

Bizim gibi gelişmekte olan ülkeler için daha basit bir seçenek, şirket net karının önceden belirlenmiş belirli bir kısmının çalışanlara yine önceden belirlenmiş yüzdelerle dağıtılmasıdır.

“Mayası kötü” olan çalışana karşı ne yapılırsa yapılsın çare yok ama, dürüst çalışanları motive edip şirket performansını artırabilmek için maaşın yanı sıra başka alternatifler düşünülmesinde fayda var...