Altın neden yastıkaltında?

Türkiye Today’ın sitesinde, önemli değerdeki altının Türkiye’de neden yastıkaltında tutulduğunu sorgulayan bir yazı yayımlandı. https://www.turkiyetoday.com/business/explained-why-turkiye-keeps-311b-worth-of-gold-under-pillow-3203406  Konu hakkında kalem oynatan biri olarak özet görüşlerimi önem derecesine göre 3 madde halinde belirtmek isterim.

1. Finansal okur yazarlığımız düşük. Altına kaydi olarak sahip olma fikrini benimsemekte zorlanıyoruz. Bu durumun Z kuşağı ile birlikte değişeceğini tahmin ediyorum. 50 yaş üstünden yukarıya doğru uzaklaştıkça teknoloji kullanımı zayıflıyor, klasik usullerde yatırıma yönelim artıyor. Z kuşağı ve sonrası para kazanıp birikim yapmaya başlar hali geldikçe uygun ortam sağlandığı takdirde yatırımlarında yastıkaltından uzaklaşabilirler.

2. Finansal sisteme güvenimiz zayıf. Yakın tarihimizde finansal kurumlarla ilgili acı tecrübeler hafızalardan silinmedi (İmarbank, İhlas Finans..). Ekonomimiz çalkantılı, kurallar yatırımcı ve finansal kuruluşlar bazında çok sık değişiyor. Vergi yok iken bankaya yatırdığımız varlığımızı çekmek istediğimizde vergi ile karşılaşabiliyoruz. Bugün binde 2 olan altın vergisinin yarın yüzde 2 olmayacağının hiçbir garantisi yok… 

3. Kaydi sistem dezavantajlı. Altın, sistemdeki oyuncular tarafından yatırımcı açısından cazip bir şekilde yönetilmiyor. Altın –çoğu kurumdan- fiziki alınamıyor, Altın Transfer Sistemi diye bir sistem neredeyse teoride kaldı, başka bir kuruma transfer edilemiyor, altını alırken de satarken de fiziki piyasaya göre dezavantajlı fiyatlar var, piyasada 1 gramdaki alım satım farkı 10-15 TL iken bankalarda 100-150 TL! Altın fonlarda vergiler, yönetim kesintileri kardan kesiliyor…

Yastıkaltının en önemli sebeplerinin bu 3 madde kaynaklı olduğunu düşünüyorum. Bu maddelerdeki iyileşme kültürel ve diğer yan sebepleri de hafifletecektir.

Adı var kendi yok: Altın Transfer Sistemi

Bankalardaki 500 tonu aşan altın miktarı, bankacılık sektöründeki toplam mevduatın yaklaşık yüzde 9'una karşılık geliyor. Altın bankacılığını geliştirmek amacıyla Takasbank aracılığı ile bankalar arasında tıpkı para transferi yapar gibi altın transferi yapabilmek için kurulan Altın Transfer Sistemi ise beklenen hareketliliği yakalamaktan uzak görünüyor. 

64 bankadan 22'sinin üye olduğu Altın Transfer Sistemi'ndeki bazı üye bankalar müşterilerine yekten "diğer bankalara transfer yok" derken, bazı bankalar ise başka bankaya altın transfer taleplerini sadece şubelerde ve şahsen başvuru ile kabul ediyor. 

Hesap sahiplerine vergi, bankalara yüksek (%28) zorunlu karşılık oranları derken bankaların kendi müşterilerine getirdiği yazılı olmayan transfer kısıtı da altın hesap sahiplerini üzen bir diğer konu...(Üzülen hesap sahibi altın hesabını kapatıp soluğu Kapalıçarşı'da alıyor)

ATS hakkında detaylı bilgi Takasbank.com.tr adresinden alınabilir.

İnternetten altın satışları, altın alırken dikkat edilmesi gerekenler...

Mayıs ayında internetten altın satışlarında ciro -Mayıs ayı cirosu- 2 milyar 695 milyon TL oldu. 127 bin adet işlemde oluşan bu ciro ile sepet ortalaması 21 bin TL oldu.

Her şeyde olduğu gibi altında da internetten satın alma hızlı bir şekilde artıyor. 

Sadece internetten değil, kuyumculardan da altın alanların genel olarak fiyatın yanı sıra dikkat etmesi gereken bazı önemli konular: 

Takı hariç, 22 ayar altın basma yetkisi sadece Darphane'dedir. Firmalar 22 ayar altın basamaz,

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından faaliyet izni verilmiş veya izin başvurusu değerlendirme aşamasında olan firmaların ürünleri tercih edilmelidir, https://hhdeniz.blogspot.com/2025/05/4rafineri-samsun-altn-rafinerisi.html

Bu firmalar arasından müşteri ilişkilerinde başarılı bir firma tercihi önemlidir,

Ürünlerin faturalı olmasına dikkat edilmelidir,

Bu firmaların yasada izin verilen vasıflardaki ürünleri alınmalıdır. Külçe altında 1 gram ve üstü olmalı, şekli yuvarlak-oval olmamalı, ayarı sadece 24 ayar olmalı..

Özellikle internetten satış yapacak firmaların en dikkat etmesi gereken iki konu muhasebe ve uyum (MASAK). Aksi halde santimle kazanıp kiloyla cezaya maruz kalmamak işten bile değil...

Tablonun detaylarına Bankalararası Kart Merkezi'nden ulaşılabilir.

Altın ithalatında 5 ay...

Pandemi sonrası deyim yerindeyse altın ithalatı adeta patladı. 2022'deki cari açığın %39'u altın ithalatından kaynaklanınca 2023 Ağustos'ta altın ithalatına kota getirildi. Kota, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından, uzun dönemli aylık ortalama ithalat miktarı olan 8 tonun 1,5 katı olacak şekilde aylık 12 ton olarak belirlendi. 

Bu kotanın 4,5 tonu kuyumculara tahsis edildi. Kuyumcular, her ay Ziraat Bankası ve Vakıf Katılım'a başvurarak istedikleri altın miktarını iletiyorlar, başvuru sayısına ve talep edilen miktara göre dağıtılan oranlarda ithal edilen altınlardan paylarına düşeni bankalardan teslim alıyorlar. 

Kotanın 4 tonu, 2022-2023 yıllarında altın ithal eden kıymetli maden aracı kuruluşlarına tahsis edildi. Bu dönemde kim ne kadar ithalat yaptı ise o oranda kota aldı. Bu dönemde ithalat yapmayanlara ise 500 kilo kota ayrıldı. (İthalat yapanlara ödül gibi oldu bu madde).

Kotadan geri kalan 3 tonu ise mücevher ihracatçıları aldı...

Altına talebin yüksek olduğu dönemde bu kotalar sebebiyle arz kısıtlı kalınca altının Türkiye'deki fiyatı uluslararası fiyatlara göre kiloda 6 bin dolara kadar daha pahalıya satıldı. Bu durum da basına yansıdığı kadarıyla havaalanlarındaki VIP kapıları dahil Türkiye'ye muazzam bir kaçak altın girişine sahne oldu...

Kotaların en azından bu sene de devam etmesi bekleniyor...

 

 

 

İllerin altınları...

Türkiye'deki bankalarda kişi başı 5,5 gram altın var. Altın hesaplarda getirilen yüksek zorunlu karşılık oranlarıyla bankalar için, getirilen vergilerle de altın yatırımcısı için adeta cazip olmaktan çıkarılmaya çalışılan altın hesaplar her şeye rağmen artmaya devam ediyor.  

Bankalarda en az altını olan illerimiz doğu ve güneydoğu. Bu bölgemiz sahip olduğu bol miktardaki altını bankada değil kendi uhdesinde fiziki olarak tutmayı seven illerimizden oluşuyor. 

Altın mudilerinin yaşlarına dair veri yok. Teknolojiye yatkın kuşak para kazanıp birikime başladıkça altın hesaplara-altın bankacılığına ilgi daha da artacaktır.

-Tabloda tolere edilebilir olduğunu düşündüğüm bir zaman uyumsuzluğu mevcut: altın miktarı 2025 Mart verisi iken nüfus verisi 2024 sonuna ait.

Nüfus: TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt İstatistikleri

Altın: BDDK FinTürk 

Bankalardaki altınlar

Bankacılık sektöründeki altınların yaklaşık yarısı 4 bankada: Ziraat, İş, Vakıf ve Kuveyt Türk. Bankalardaki altın miktarı 2024 ilk çeyrekten 2025 ilk çeyreğe 1 yıllık dönemde yaklaşık yüzde 9 arttı. 

Her bankanın kendi aktif pasif politikası kapsamında değerlendirip konumlandırdığı altın hesaplar Merkez Bankası için oldukça önem arz ediyor çünkü bankalardaki altınların hemen hemen tamamının yaklaşık yüzde 28'i zorunlu karşılık kapsamında TCMB'ye veriliyor. Bu da altın hesap sahiplerinden TCMB için kritik öneme sahip uluslararası rezervlere direkt 150 tonluk (16 milyar dolar!) bir katkı anlamına geliyor.  

Büyük görünüm için grafik üzerine tıklayabilirsiniz

Altın rezervleri

Altın, Euro'yu geride bırakarak Amerikan Doları'ndan sonra dünyanın en fazla tercih edilen rezerv varlığı oldu. Dünya Altın Konseyi'nin anketine göre önümüzdeki 5 yıl boyunca da altın alımları iştahlı bir şekilde devam edecek. Ayrıca, artık ülkeler altınlarını ABD ve İngiltere yerine kendi ülkelerinde saklamaya daha çok meyilliler. Hindistan geçen yıl 100 ton altınını İngiltere'den kendi ülkesine çekti. Türkiye'nin 2016'da ABD ve İngiltere'deki altın miktarı 308 ton iken (rezervin %82'si) 2024'te bu miktar 174 tona (rezervin %23'ü) geriledi. ABD Başkanı'nın Şubat ayında "Fort Knox'taki ABD'nin rezerv altınları kaybolmuş olabilir" açıklamasını yaptığı bir ortamda, ülkelerin bu tercihi pek de yadırganmasa gerek...

(Bilgilerin bir kısmı Financial Times US Edition'ın 18.06.2025 tarihli sayısının  10. sayfasındaki Leslie Hook'un "Central banks expect to bolster gold reserves and reduce dollar holdings" yazısından özettir).