Altın neden yastıkaltında?

Türkiye Today’ın sitesinde, önemli değerdeki altının Türkiye’de neden yastıkaltında tutulduğunu sorgulayan bir yazı yayımlandı. https://www.turkiyetoday.com/business/explained-why-turkiye-keeps-311b-worth-of-gold-under-pillow-3203406  Konu hakkında kalem oynatan biri olarak özet görüşlerimi önem derecesine göre 3 madde halinde belirtmek isterim.

1. Finansal okur yazarlığımız düşük. Altına kaydi olarak sahip olma fikrini benimsemekte zorlanıyoruz. Bu durumun Z kuşağı ile birlikte değişeceğini tahmin ediyorum. 50 yaş üstünden yukarıya doğru uzaklaştıkça teknoloji kullanımı zayıflıyor, klasik usullerde yatırıma yönelim artıyor. Z kuşağı ve sonrası para kazanıp birikim yapmaya başlar hali geldikçe uygun ortam sağlandığı takdirde yatırımlarında yastıkaltından uzaklaşabilirler.

2. Finansal sisteme güvenimiz zayıf. Yakın tarihimizde finansal kurumlarla ilgili acı tecrübeler hafızalardan silinmedi (İmarbank, İhlas Finans..). Ekonomimiz çalkantılı, kurallar yatırımcı ve finansal kuruluşlar bazında çok sık değişiyor. Vergi yok iken bankaya yatırdığımız varlığımızı çekmek istediğimizde vergi ile karşılaşabiliyoruz. Bugün binde 2 olan altın vergisinin yarın yüzde 2 olmayacağının hiçbir garantisi yok… 

3. Kaydi sistem dezavantajlı. Altın, sistemdeki oyuncular tarafından yatırımcı açısından cazip bir şekilde yönetilmiyor. Altın –çoğu kurumdan- fiziki alınamıyor, Altın Transfer Sistemi diye bir sistem neredeyse teoride kaldı, başka bir kuruma transfer edilemiyor, altını alırken de satarken de fiziki piyasaya göre dezavantajlı fiyatlar var, piyasada 1 gramdaki alım satım farkı 10-15 TL iken bankalarda 100-150 TL! Altın fonlarda vergiler, yönetim kesintileri kardan kesiliyor…

Yastıkaltının en önemli sebeplerinin bu 3 madde kaynaklı olduğunu düşünüyorum. Bu maddelerdeki iyileşme kültürel ve diğer yan sebepleri de hafifletecektir.

Adı var kendi yok: Altın Transfer Sistemi

Bankalardaki 500 tonu aşan altın miktarı, bankacılık sektöründeki toplam mevduatın yaklaşık yüzde 9'una karşılık geliyor. Altın bankacılığını geliştirmek amacıyla Takasbank aracılığı ile bankalar arasında tıpkı para transferi yapar gibi altın transferi yapabilmek için kurulan Altın Transfer Sistemi ise beklenen hareketliliği yakalamaktan uzak görünüyor. 

64 bankadan 22'sinin üye olduğu Altın Transfer Sistemi'ndeki bazı üye bankalar müşterilerine yekten "diğer bankalara transfer yok" derken, bazı bankalar ise başka bankaya altın transfer taleplerini sadece şubelerde ve şahsen başvuru ile kabul ediyor. 

Hesap sahiplerine vergi, bankalara yüksek (%28) zorunlu karşılık oranları derken bankaların kendi müşterilerine getirdiği yazılı olmayan transfer kısıtı da altın hesap sahiplerini üzen bir diğer konu...(Üzülen hesap sahibi altın hesabını kapatıp soluğu Kapalıçarşı'da alıyor)

ATS hakkında detaylı bilgi Takasbank.com.tr adresinden alınabilir.

İnternetten altın satışları, altın alırken dikkat edilmesi gerekenler...

Mayıs ayında internetten altın satışlarında ciro -Mayıs ayı cirosu- 2 milyar 695 milyon TL oldu. 127 bin adet işlemde oluşan bu ciro ile sepet ortalaması 21 bin TL oldu.

Her şeyde olduğu gibi altında da internetten satın alma hızlı bir şekilde artıyor. 

Sadece internetten değil, kuyumculardan da altın alanların genel olarak fiyatın yanı sıra dikkat etmesi gereken bazı önemli konular: 

Takı hariç, 22 ayar altın basma yetkisi sadece Darphane'dedir. Firmalar 22 ayar altın basamaz,

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından faaliyet izni verilmiş veya izin başvurusu değerlendirme aşamasında olan firmaların ürünleri tercih edilmelidir, https://hhdeniz.blogspot.com/2025/05/4rafineri-samsun-altn-rafinerisi.html

Bu firmalar arasından müşteri ilişkilerinde başarılı bir firma tercihi önemlidir,

Ürünlerin faturalı olmasına dikkat edilmelidir,

Bu firmaların yasada izin verilen vasıflardaki ürünleri alınmalıdır. Külçe altında 1 gram ve üstü olmalı, şekli yuvarlak-oval olmamalı, ayarı sadece 24 ayar olmalı..

Özellikle internetten satış yapacak firmaların en dikkat etmesi gereken iki konu muhasebe ve uyum (MASAK). Aksi halde santimle kazanıp kiloyla cezaya maruz kalmamak işten bile değil...

Tablonun detaylarına Bankalararası Kart Merkezi'nden ulaşılabilir.

Altın ithalatında 5 ay...

Pandemi sonrası deyim yerindeyse altın ithalatı adeta patladı. 2022'deki cari açığın %39'u altın ithalatından kaynaklanınca 2023 Ağustos'ta altın ithalatına kota getirildi. Kota, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından, uzun dönemli aylık ortalama ithalat miktarı olan 8 tonun 1,5 katı olacak şekilde aylık 12 ton olarak belirlendi. 

Bu kotanın 4,5 tonu kuyumculara tahsis edildi. Kuyumcular, her ay Ziraat Bankası ve Vakıf Katılım'a başvurarak istedikleri altın miktarını iletiyorlar, başvuru sayısına ve talep edilen miktara göre dağıtılan oranlarda ithal edilen altınlardan paylarına düşeni bankalardan teslim alıyorlar. 

Kotanın 4 tonu, 2022-2023 yıllarında altın ithal eden kıymetli maden aracı kuruluşlarına tahsis edildi. Bu dönemde kim ne kadar ithalat yaptı ise o oranda kota aldı. Bu dönemde ithalat yapmayanlara ise 500 kilo kota ayrıldı. (İthalat yapanlara ödül gibi oldu bu madde).

Kotadan geri kalan 3 tonu ise mücevher ihracatçıları aldı...

Altına talebin yüksek olduğu dönemde bu kotalar sebebiyle arz kısıtlı kalınca altının Türkiye'deki fiyatı uluslararası fiyatlara göre kiloda 6 bin dolara kadar daha pahalıya satıldı. Bu durum da basına yansıdığı kadarıyla havaalanlarındaki VIP kapıları dahil Türkiye'ye muazzam bir kaçak altın girişine sahne oldu...

Kotaların en azından bu sene de devam etmesi bekleniyor...

 

 

 

İllerin altınları...

Türkiye'deki bankalarda kişi başı 5,5 gram altın var. Altın hesaplarda getirilen yüksek zorunlu karşılık oranlarıyla bankalar için, getirilen vergilerle de altın yatırımcısı için adeta cazip olmaktan çıkarılmaya çalışılan altın hesaplar her şeye rağmen artmaya devam ediyor.  

Bankalarda en az altını olan illerimiz doğu ve güneydoğu. Bu bölgemiz sahip olduğu bol miktardaki altını bankada değil kendi uhdesinde fiziki olarak tutmayı seven illerimizden oluşuyor. 

Altın mudilerinin yaşlarına dair veri yok. Teknolojiye yatkın kuşak para kazanıp birikime başladıkça altın hesaplara-altın bankacılığına ilgi daha da artacaktır.

-Tabloda tolere edilebilir olduğunu düşündüğüm bir zaman uyumsuzluğu mevcut: altın miktarı 2025 Mart verisi iken nüfus verisi 2024 sonuna ait.

Nüfus: TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt İstatistikleri

Altın: BDDK FinTürk 

Bankalardaki altınlar

Bankacılık sektöründeki altınların yaklaşık yarısı 4 bankada: Ziraat, İş, Vakıf ve Kuveyt Türk. Bankalardaki altın miktarı 2024 ilk çeyrekten 2025 ilk çeyreğe 1 yıllık dönemde yaklaşık yüzde 9 arttı. 

Her bankanın kendi aktif pasif politikası kapsamında değerlendirip konumlandırdığı altın hesaplar Merkez Bankası için oldukça önem arz ediyor çünkü bankalardaki altınların hemen hemen tamamının yaklaşık yüzde 28'i zorunlu karşılık kapsamında TCMB'ye veriliyor. Bu da altın hesap sahiplerinden TCMB için kritik öneme sahip uluslararası rezervlere direkt 150 tonluk (16 milyar dolar!) bir katkı anlamına geliyor.  

Büyük görünüm için grafik üzerine tıklayabilirsiniz

Altın rezervleri

Altın, Euro'yu geride bırakarak Amerikan Doları'ndan sonra dünyanın en fazla tercih edilen rezerv varlığı oldu. Dünya Altın Konseyi'nin anketine göre önümüzdeki 5 yıl boyunca da altın alımları iştahlı bir şekilde devam edecek. Ayrıca, artık ülkeler altınlarını ABD ve İngiltere yerine kendi ülkelerinde saklamaya daha çok meyilliler. Hindistan geçen yıl 100 ton altınını İngiltere'den kendi ülkesine çekti. Türkiye'nin 2016'da ABD ve İngiltere'deki altın miktarı 308 ton iken (rezervin %82'si) 2024'te bu miktar 174 tona (rezervin %23'ü) geriledi. ABD Başkanı'nın Şubat ayında "Fort Knox'taki ABD'nin rezerv altınları kaybolmuş olabilir" açıklamasını yaptığı bir ortamda, ülkelerin bu tercihi pek de yadırganmasa gerek...

(Bilgilerin bir kısmı Financial Times US Edition'ın 18.06.2025 tarihli sayısının  10. sayfasındaki Leslie Hook'un "Central banks expect to bolster gold reserves and reduce dollar holdings" yazısından özettir).

Darphane Mayıs'ta 3,8 ton altın üretti

Mayıs ayında Darphane'ye verilen altın üretim siparişleri 2025'in en düşüğünde kaldı: 3,8 ton. Düşüşün temel sebebi fiziki altına talebin çok yüksek olmaması elbette; Darphane piyasadaki talebe göre üretim yapan bir kuruluş. 

Daha geniş bir açıyla bakılırsa, Darphane üretimi altınlardaki işçilik ücreti (yeni basımlar) gram altınlara göre 3-4 kat daha fazla. Bu hesabı yapabilen yatırımcı sayısı arttıkça yatırımlık fiziki altına talep de Darphane altınlarından gram altınlarına doğru geçiş yapıyor.

Türkiye'ye altın hangi ülkelerden geliyor

Türkiye'ye gelen altının çok büyük bir kısmı İsviçre, Birleşik Arap Emirlikleri ve Bolivya'dan geliyor (%93). Bir süredir cari açıkla mücadele amaçlı sıkı kotalarla ithalatı baskılanan altında menşei ülke tespit oldukça zor. Altın rafinasyonunun kalbi İsviçre ithalatın yarısını karşılıyor. Dünyanın her yerinden Ortadoğu'nun altın ticaret merkezi olan Dubai'de havuz olan altınlardan yapılan ithalat ise toplam altın ithalatının 3'te 1'ini karşılıyor. Bolivya, Peru, Meksika da diğer gözde ithalat ülkeleri.

Detaylar TCMB- EVDS'den incelenebilir: parasal olmayan altın ithalatı / coğrafi dağılım

"Yabancı"ların altın hesapları.

Bankalardaki 513 ton altının 16 tonu (%3,1) yurt dışı yerleşiklere ait. Bunların ne kadarı yurt dışında yaşayan bu toprakların insanı, ne kadarı "diğerleri" bilmiyoruz. Şahit olduğumuz durum şu, özellikle gelişmiş ülkelerde yaşayanların finansal kurumlarımıza mesafeli duruşlarına rağmen bankacılıktaki güzel ürünler yurt dışından da müşteri çekiyor.

Altın fonların 5 aylık getirisi

Fiziki altının Mayıs ayındaki getirisi yüzde 1,7 olurken yılın ilk 5 ayındaki toplam getirisi ise yüzde 37,3 oldu. "Altın ihtiva eden fonlar"ın brüt getirileri (vergiler ve yönetim gider kesintileri hariç) aşağıdaki gibi gerçekleşti. Fiziki altın getirisini aşanlar kırmızı renkte. 

Hem aylık bazda hem 5 aylık toplamda fiziki altın getirisini aşabilen sadece 2 fon oldu: HSBC ve ROTA. 

Katılım bankalarındaki altınlar...

Türk Bankacılık Sektörü'nde aktif payı yüzde 8,4 olan katılım bankalarının altın hesaplardaki payı ise bunun yaklaşık 2 katı büyüklüğünde: yüzde 17 (2025/04) .

Bu durumla ilgili yorumlar yapılırken genellikle altının katılım bankacılığına uygun bir ürün olduğu vb. gibi bazı haklı sebepler öne çıkarılır ama verinin detayına bakıldığında ise durum şudur: Sadece Kuveyt Türk'ün denklemden çıkarılmasıyla aslında katılım bankalarının altın hesaplardaki payları, sektördeki aktif paylarına denk gelmektedir. 

Velhasıl, katılım bankalarındaki altınların çoğu aslında tek katılım bankasında yoğunlaştığı için, "katılım bankalarının altın hesaplardaki yüksek payı"nı genelleştirerek yorumlamak doğru sonuçlar vermeyebilir.

Altın hesaplar tona ulaştı

Bankalardaki altınlar bir önceki aya göre 10 ton artarak 513 tona yaklaştı. Nisan ayının bu verisi bilhassa önemli idi çünkü Mart ayının ortasında bankalardaki altın hesaplara getirilen binde 2'lik verginin yansımasını bu aydan itibaren ölçmeye başlayabileceğiz. İlk veri, getirilen verginin büyük bir bozulmaya yol açmadığı şeklinde yorumlanabilir (Altın hesaplara vergi artışı yolunda gidilebilecek bir alan mevcut!).

Altın ithalatı

Türkiye'nin Nisan ayındaki altın ithalatı 15,2 ton olarak gerçekleşti. Son zamanların en yüksek miktarı. Kısa bir bilgi tazelemesi:

2023'ün ilk çeyreğinde aylık ithalat 50 tona yaklaşınca dikkatler altın ithalatına  çevrilmiş ve altın ithalatına Ağustos 2023'te kota getirilmişti. Kota miktarı altın ithalatının uzun vadeli ortalama aylık miktarı olan 8 tonun 1,5 katı olacak şekilde 12 ton olarak belirlendi. Kota miktarı; kuyum işletmeleri, 2022 ve 2023 yıllarında altın ithalatı yapmış kıymetli madenler aracı kuruluşları ve mücevher ihracatçıları olarak belirlendi. 2022 ve 2023'te ithalat yapmayan aracı kuruluşlara kota verilmemesi, ithalat yapanların ödüllendirilmesi, ithalat yapmayanların cezalandırılması gibi tuhaf bir durum oluşturdu maalesef. Bu anlaşılınca, ithalatı olmayan firmalara kotanın yüzde 4'ü gibi minik bir pay ayrıldı son olarak.

Kotalar, ithalatı kısıtlarken yurt içinde altına talebin yüksek olması sebebiyle Türkiye'deki altın fiyatının yurt dışına göre daha pahalı olmasına ve yurda kaçak yollarla altın getirilmesine yol açmış durumda. 

Çeyrek altın mı, gram altın mı?

"Çeyrek altın mı gram altın mı tercih edilmelidir?" sorusunun her zaman için tek 1 cevabının olmadığını hatırlatmak için harika bir zaman. Bu sorunun cevabı genelde "gram altınlar tercih edilmeli"dir. Ancak, son günlerde olduğu gibi, darphane ürünlerine talebin düşük olduğu zamanlarda "eski" darphane altınları gram altınlardan daha avantajlı olabilmektedir. 

(Altında "işçilik" ücreti kârı da ihtiva eden bir kalemdir, dolayısıyla altının nereden kaça alındığı elbette çok önemlidir. Bu karşılaştırmayı Kapalıçarşı'daki büyük firmaların -mahallelerdeki cadde kuyumcularına nazaran daha uygun olan- satış fiyatlarıyla yaptım). 

İSO 500'deki altın rafinerileri

İstanbul Sanayi Odası, her yıl yaptığı "Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" çalışmasının 2024 verilerini açıkladı. Buna göre Altın rafinerilerinden 4 tanesi bu listede yer aldı.

Detaylar için https://www.iso500.org.tr/500-buyuk-sanayi-kurulusu?yil=2024 

4.rafineri: "Samsun Altın Rafinerisi"

Hazine ve Maliye Bakanlığı'ndan faaliyet izni alan 4. rafineri "Samsun Altın Rafinerisi" oldu. 9 rafineri faaliyet izni için beklemede.

Bakanlık, faaliyet izni alan listedeki 4 rafineri ile izin için bekleyen 9 rafineri haricindeki firmalar tarafından basılan altınların alım satımının yapılmasının yasak olduğunu, aksi halde ilgililer hakkında "Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun"a muhalefetten işlem yapılacağı uyarısını yineledi.

Altın fonların getirileri

Fiziki altına yatırım yapanların nisan ayındaki getirisi yüzde 9, yılbaşından bu yana 4 aylık getirisi ise yüzde 36,5 oldu. Buna karşılık "altın ihtiva eden fonlar"ın brüt getirileri (vergiler ve yönetim gider kesintileri hariç) aşağıdaki gibi gerçekleşti (fiziki altın getirisini aşanlar kırmızı renkte). 

Altına finansal sistem içinde banka altın hesapları, fon vb yatırım yapmayı planlayanları vergiler, yönetim giderleri gibi masraf kalemleri fiziki altına yatırıma yönlendirmeye devam ediyor.

Darphane altınları

Darphane Nisan'da 5,3 ton altın üretti. Piyasadaki talep üzerine üretim yapıldığından bizim için fiziki altına talebin yönünü ve şiddetini göstermesi bakımından önemli bir veri. Talep çok güçlü değil. Yatırımcı bilinçlendikçe tercihini çeyrek yarım tam gibi altın çeşitlerinden gram altınlara yönlendirecektir. Darphane ürünlerindeki tüm çeşitler ortalama işçilik tutarı 1 gram has altında 56 TL iken gram altınlardaki işçilik gramda 20 TL.

Darphane'nin ürettiği altınların yüzde 60'ı çeyrek altın (1 gram hasındaki işçilik 81 TL) ve ata lira (1 gram hasındaki işçilik 51 TL). 

Reşat altınlara talep giderek artsa da üretim çok az: aylık ortalama üretim 125 kilo. Piyasadaki Reşat talebine kıyasla bu üretim oldukça az, sebebi ise merdiven altı üretim...

Rezerv olarak altın...

Altın, ülkelerin rezervlerinin en eski kaynağı... Zaman zaman gözden düşmüş olsa da 2008 küresel krizi ve doların silah olarak kullanılmasının nadir görülür bir durum olmaktan çıkmasından sonra tekrar ve muhtemelen kalıcı olarak gözde bir rezerv aracı oldu altın.

Yılbaşından bu yana TCMB de altın rezervlerini yaklaşık 16 ton artırdı. Bu artışın büyük kısmı bankalardan alınan zorunlu karşılık iken bir kısmı TCMB'nin kendi malı altın alımı ve rezervlere ilave amaçlı TL ile madenlerden üretilen altın alımlarından kaynaklanıyor.

İnternetten altın satışları...

Nisan ayında internetten kartlarla altın alımında şimdiye kadarki en yüksek ciroyu gördük: 118 bin adet işlemde 2 milyar 556 milyon TL ciro! Yıldan yıla işlem adetleri de hacimli bir şekilde artmakta...

Altın satmanın da artık doğru bir yeri oldu internet. Maliyetlerini kontrol altında tutarak doğru bir karlılıkla ve müşteri memnuniyetini önceliklendirerek sahnede yer alan firmalar kazanmaya devam edecekler.

Yurtdışı yerleşiklerin altınları

Yurtdışı yerleşiklerin altın hesaplarındaki altınlar geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 28 artarak 15 tona ulaştı. Toplam içindeki paylarının düştüğü dönemler yurtiçi yerleşiklerin altın hesaplara daha çok yönelim göstermesinden kaynaklanıyor, yurtdışı yerleşiklerin altın miktarları istikrarlı olarak sürekli artış eğiliminde.

Detaylar BDDK Aylık Rapor'dan incelenebilir.

Bankalardaki altınlar...

Altın fiyatları arttıkça banka hesaplarındaki altınların azaldığını görmek bir klasik idi. Fiyat artışını yatırımcı kar realizasyonu olarak görür ve satış yapardı ama artık altın fiyatlarıyla beraber bankalardaki altın miktarının da arttığını görüyoruz bir süredir. Sebebi elbette altın fiyatlarının daha da yukarı gideceği beklentisi...

Detaylar BDDK Aylık Rapor'dan incelenebilir.

Merkez Bankası'nın altınları...

Merkez Bankası'ndaki altınların ne kadarının kime ait olduğu ve bu altınların nerede muhafaza edildiği merak konusu olabiliyor.

Merkez Bankası'nda 2024 sonu itibarıyla 767 ton altın mevcut idi.  Ancak bu altınların hepsi TCMB'ye ait değil, Banka'ya ait olan kısım bu altınların yüzde 66'sı. Geri kalan yüzde 26'sı bankaların, yüzde 8'i ise Hazine'ye ait altınlar.

Altınların yüzde 73'ü (559 ton) Borsa İstanbul kasalarında, yüzde 23'ü (174 ton) Bank of England kasalarında ve kalan yüzde 4'ü (34 ton) TCMB'nin kendi kasalarında muhafaza ediliyor. 2016'ya kadar FED nezdinde muhafaza edilen altınlar 2016 sonrasında sıfırlandı.

TCMB rezervlerinin yarısından fazla miktarının altın, o altının da 4'te 1'inin bankalardaki altın hesaplar kaynaklı olduğu göz önüne alınırsa, uluslararası rezervleri artırmanın pratik bir yolunun da altın hesaplar olduğu bariz bir şekilde görülüyor...

Detaylar TCMB 2024 Faaliyet Raporu'ndan incelenebilir.

"iPhone'lar neden ABD'de üretilemez?"

2008'de bir bankada henüz 1-2 senelik bir çalışan iken 1 aylık maaşıma karşılık gelen lansman fiyatıyla duyurduğu yeni bir telefon modeliyle dikkatimi çeken ve o gün bugündür hayranlıkla izlediğim Apple'ın "üretimini ABD'ye taşı, yoksa...!" krizini nasıl yöneteceğini ilgiyle takip ediyorum.

2007'den bu yana 2,8 milyar adet sattığı hesap edilen iPhone'lar 2024'te Apple'ın toplam satışlarının yüzde 51'ini oluşturuyor (201 milyar dolar/391 milyar dolar). Üretimin ABD'ye taşınması tartışılırken de konu genelde iPhone'lar üzerinden ilerliyor. Acaba bu mümkün mü:

Son modelleri 2.700 farklı parçadan oluşan iPhone'ların bu parçaları 28 farklı ülkeye dağılmış 187 tedarikçi tarafından sağlanıyor,

Apple'a telefon üretiminde parça sağlayan 187 tedarikçiden 157 tanesi Çin'de! Bu parçaların sadece yüzde 5'i ABD'de üretiliyor,

1.000 dolarlık bir telefonda net karının 400 dolar olarak hesaplandığı şirketin Just In Time modeliyle üretim yaptığı ve bu karlılığın mevcut durumda sürdürülebilir olduğu ifade ediliyor,

Telefonun bütün parçalarının ABD'de üretilmesi halinde satış bedelinin 3.500 dolar olması gerektiği hesaplanıyor.

ABD'de akıllı telefon üretmeye yeltenen son firma 2013'te Motorola olmuş. Şirket "ABD'de üretim pahalı, sürdürülemez" yargısına meydan okuduğunu açıklayarak kurduğu fabrikayı 12 ay sonra yüksek maliyet - düşük satışlar sebebiyle kapatmış.

Velhasıl, üretimi tamamen ABD'ye taşıma gibi bir durum, ihtimal dahilinde dahi değil. Bunda ısrar edenlerin amacı da ne kadarı gelse o kadarı kardır düşüncesi muhtemelen. 

Devasa üretimler yapan bir firmanın üretiminin sadece bir ülkeye bu kadar bağımlı olmasının yanlışlığı da ortada. Apple Çin'e alternatif bir üs konusunda -Hindistan- zaten adım atıyor. Acaba bununla yetinecek mi yoksa üretim için başka ülkelere de açılacak mı (Brezilya konuşuluyor) izleyeceğiz.  

Apple'ın, üretim maliyetinin düşük olduğu, coğrafi ulaşımı avantajlı, hükümetin teşvikler verdiği, İngilizce'nin bilinir olduğu ve üretildiği ülkede satışlarının yüksek olacağı yerleri üretim üssü olarak seçtiği biliniyor (Bütün şartları sağlamıyoruz ama, umarım zamanla Apple'ın üretim yaptığı bir ülke oluruz!).

Apple'ın bu zorlu süreceği nasıl yöneteceğini izleyeceğiz, güzel dersler var...

Detaylar için: https://ig.ft.com/us-iphone/

İnternetten altın almak...

İnternetten genel olarak satın almaya öyle alıştık ki altın dahi internetten satışa konu ve bu satışlar ciddi bir şekilde artış eğiliminde. Mart ayında, internetten ve kartlarla yapılan kuyumculuk sektörü alışveriş tutarı rekor kırarak 2 milyar 223 milyon TL oldu (Havale/EFT ile alımlar hariç!).

İnternetten altın almanın artıları nedir: 

+ güvenilir firmalardan-rafinerilerden alışveriş; düşük ayar-sahte riski yok, 

+ faturalı ürün, 

+ kuyumcuya gidip altınları eve getirmenin riski yok; adrese sigortalı teslimat var.

Eksileri nedir: 

- adrese sigortalı teslimat, paketleme vb. gibi hizmetler sebebiyle oluşan ilave maliyetler.

Nelere dikkat edilmeli: 

* Güvenilir firmalardan alım yapılmalı. 

* Güvenilir ama müşteri ilişkilerinde başarısız firmalarla muhatap olmamak için de firmanın Google yorumlar, ekşi sözlük vb. serbest platformlardaki müşteri deneyimleri mutlaka incelenmeli (Firmaların para verip üye oldukları ve şikayetleri "yönettikleri" sitelere dikkat).

* Sadece altın basma yetkisi olan rafinerilerin ürünleri tercih edilmeli. 

* Yetkili rafinerilerin sadece mevzuatta düzenlenmiş vasıftaki altınları tercih edilmeli, düzenleme öncesi basılmış ve halen piyasada satılan rafineri mamulü 22 ayar altınlar, yuvarlak şekilli altınlar vs. alınmamalı.

Altında evdeki hesapla çarşıdaki hesap...

'Altın'da evdeki hesapla çarşıdaki hesabın tutmadığı zamanlardayız bir süredir. Televizyonlar uluslararası altın fiyatlarını "Kapalıçarşı'da Altın" başlığıyla okurken, Çarşı'ya giden vatandaş fiyatların daha yüksek olduğunu görüyor, kuyumcu-vatandaş karşı karşıya gelebiliyor.

Bu durumun başlıca sebebi fiziki altına talebin yoğun olması, buna karşılık arzın ise kısıtlı olması. Bu sebeple altında evdeki hesap ile Çarşı'daki hesap tutmuyor: kaydi -uluslararası- altın ile fiziki altın arasındaki fark kiloda 1.500 doları geçmiş durumda (24.04.2025, 16:10).

Banka hesaplarındaki altına -şimdilik- binde 2 vergi getirilmesi yatırımcıları fiziki -"kayıtdışı" olarak okuyunuz- altına yönlendiriyor.

Detaylar: https://www.borsaistanbul.com/dosyalar/kmtp/veriler/ith_au.pdf

Çekili Kıymetli Madenlere İlişkin Genelge

Sektörde "çekili", yatırımcılar arasında "kesme altın" olarak bilinen altınların satışına 15 Mart'ta yayımlanan duyuru ile kısıtlama getirilmişti. Hazine ve Maliye Bakanlığı konu ile ilgili bir  genelge yayımlayarak (23.04.2025) çekili altın başlığı açmış oldu, altı daha da dolacaktır zamanla. 

Şimdilik, özetle:

* Tüzel kişilere satış serbest,

* Kuyum Ticareti Yetki Belgesi olan ve barkodlu vergi levhasında ana faaliyet kodu belirlenmiş kodlara sahip olan şahıslara satış serbest,

*Haricinde, şahıslara satış yasak.

Bu altınlar en az işçilik maliyeti olan altın grubu idi. Paketi, seri numarası, çoğu zaman üretici damgası vs. de olmadığı için alan vatandaş geri satarken zorlanıyordu. Bireysel yatırımcılar için önermediğim bir altın türü, satış kısıtlaması vatandaşın lehinedir.  

Detay mevzuat: https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2025/04/KM-2025-1_YAYIM_GENELGE-9c476bb5e058b04a.pdf

Bankalardaki mevduatın yüzde 8'i altın oldu...

Bankalardaki toplam mevduatın yüzde 7,9'u altın hesaplardan oluşuyor. Tıpkı TCMB rezervlerindeki altının payının yüksek oluşu gibi mevduattaki payının yükselmesinin sebebi de hem altının miktarsal olarak artışı, hem de altının değerinin artışı. 

Altın hesaplara getirilen vergi sonrası bu artış hızında bir yavaşlama muhtemeldir. 

Altın ülkemiz için çok önemli bir yatırım enstrümanı; TCMB'nin rezervlerinin yüzde 54'ü altın, bankalardaki 100 liranın 8 lirası altın, yastıkaltındaki altının ise haddi hesabı yok...

Altın fiyatlarının daha da yükseleceği düşüncesi ile fiziksel altına talep oldukça yüksek. Bankalardan alım ne seviyede, önümüzdeki aylarda göreceğiz.

Detaylar için BDDK Aylık Bülten incelenebilir. 

Rezervlerin yüzde 54'ü altın oldu.

Altının TCMB rezervleri içindeki ağırlığı hiç olmadığı kadar yüksek seviyede: %53,9. Bunun temeldeki üç sebebi:

1. Altının rezervler içindeki miktarı artmakta. Sene başından bu yana 7 tondan fazla altın girişi oldu stoklara.

2. Altının değeri çok arttı, artıyor (Rezervlerdeki paı altının değeri USD cinsinden değerlendirilir) 

3. TCMB'nin USD rezervleri azalmakta (Yabancı Para, USD azalırken altın miktarsal ve değersel olarak artıyor!).

Bu üç unsurun aynı anda gerçekleşmesiyle altının rezervler içindeki payı %54 oldu. Altının rezervlerdeki payının %50'nin üzerinde olduğu sadece 2 dönem vardı şimdiye kadar: 2020 Ağustos ve Eylül pandemi ayları, %51,9 ve 52,5.

Detaylar TCMB EVDS'den incelenebilir.

Altın madenciliğinde son durum

Ülkemizde 2001'de başlayan altın madenciliğinde altın üretimi son 5 yılda ortalama yıllık 36 ton hacme ulaştı. Aynı dönemde dünyadaki madenlerden altın üretim miktarı toplamı ise 3.600 ton oldu, yani yüzde 1 gibi azımsanmayacak bir paya sahibiz bu alanda. Altının fiyatının artmasıyla madenden çıkan altında "devlet hakkı" da en üst sınıra ulaşmış durumda. Çıkan madenin yurt içinde işlenmesi durumu vb. gibi teşvik maddeleri hariç genel kural, altının ons fiyatı 2.101 USD ve üstü fiyatta ise çıkan altında devlet hakkı %18,75. İnsanı ve çevreyi öncelikleyen, denetimleri titizlikle yapılan madencilik ülke için önemli bir değerdir. 

Çeyrek altın mı- gram altın mı?

Bu sorunun cevabı genelde "gram altın"dır. 

Tablodan da açıkça görüleceği üzere Darphane altınlarındaki işçilik ücretleri gram altınlara kıyasla yaklaşık 2-3 kat daha fazladır. Alırken kazanmak için -istisnai durumlar olsa da- gram altınları tercih etmek yatırımcı menfaatinedir.

Altın bozdurmak: hesaptan mı-fiziki mi...

Altınlarınızı banka hesabınızdan direkt TL'ye çevirmek yerine zaman zaman fiziki olarak teslim alıp piyasadan bozdurmanız lehinize olabilir, altınlarınızı bu şekilde bozdurursanız elinize daha çok para geçebilir. Fiziki altın kaydi altına göre alımda ve satımda bu aralar daha pahalı. Dolayısıyla altın bozdurma işlemlerinin bahsettiğim şekilde yapılma sayısında oldukça artış gözlemliyorum. 

Dikkat edilmesi gerekenler: fiziki teslim ücreti, bankanın/piyasanın alış kuru farkı, fiziki altının elinize geçiş zamanı-bu süredeki altının fiyat seyri.

20 gram altın için minik bir örnek (15.04.2025 - 09:29): 

Kuveyt Türk'teki 20 gr altınımı bozuyorum, 20 gr x 3.863,08 TL =  77.261 TL elime geçen para.

Kuveyt Türk'teki 20 gram altınımı ONSA Rafineri hesabına virmanlayıp 902 TL'lik fiziki altın teslim ücretini Rafineri'ye ödüyorum ve fiziki altınımı teslim alıyorum. Fiziki altının piyasada alım ücreti 20 gr x 3.948,61 TL =  78.972 TL. (78.070 TL, fiziki teslim ücreti düşünce, %1 net daha yüksek).

Talep çeyrek ve yarım altına kayıyor...

Mart'ta 4,5 ton altın bastı Darphane. 2025 ortalaması 5 ton ile son 5 yılın -2021 hariç- en düşük ortalaması oldu. Altındaki çılgın fiyat artışının da etkisiyle çeyrek ve yarım altına talep artarken yüksek gramajlı diğer altınlara talep düşme eğiliminde. Aşağıdaki tabloda, gram bazında, basılan 10 bin birim altının altın türleri arasındaki dağılımı görülüyor.  

Fiziki altına yatırım yapan kitle bilinçlendikçe işçilik ücretleri daha düşük olduğu için talep darphane altınlarından gram altınlara kayacaktır...

Rezervlerin yarısı altın!

Merkez Bankası'nın resmi rezervlerinin neredeyse yarısı altın oldu. 28 Mart itibarıyla rezervlerdeki altın miktarı bir önceki haftaya göre 1,5 ton, yılbaşına göre 7 ton artarak 769 tona yükseldi. Altın miktarının yükselmesine ilave olarak altının değeri de artınca, altının rezervler içindeki payı %48,5 oldu.

TCMB, yılbaşından bu yana Polonya, Çin ve Çek Cumhuriyeti'nden sonra en çok net alım yaparak 4. sırada yer aldı (Marissa Salim, 03.04.2025, Dünya Altın Konseyi).

Ticaret savaşlarının şiddetlendiği bir sene olacak 2025 ve ülkelerin dolardan kaçıp sığınacakları ilk adres de altın: 25 sene evvel yüzde 70 olan doların rezervler içindeki payı bugün yüzde 57,8'e gerilemiş durumda (IMF Data Brief 02.04.2025).

2025 ve sonrasında altın daha sıklıkla gündemde yer alacak bir enstrüman olacak gibi görünüyor...

Altın bankacılığında katılım bankalarının başarısının sırrı...

Bankacılık sisteminde yüzde 8 aktif paya sahip katılım bankalarının altın hesaplardaki payı yüzde 17. Bunda, altının faizsiz ve yüksek getiri sunabilme potansiyeline sahip, katılım bankacılığına çok uygun  bir ürün olmasının da etkisi elbette var. Ama sadece 1 katılım bankasını bu gruptan çıkarırsanız (Kuveyt Türk) katılım bankalarının altın hesaplardaki payı sektördeki aktif paylarına denk oluyor. Bu da demek oluyor ki, "altın bankacılığında katılım bankalarının başarısının sırrı" temalı yazılar boşa düşüyor; bu alanda ilerlemek isteyen bankaların odaklanması gereken banka Kuveyt Türk...

1 kilo altın'daki fark 2 bin doları geçti...

İthalatı yasaklanmış -kısıtlanmış- olan altının ateşi yükseliyor. Yurtiçi-yurtdışı kilodaki fark 2 bini geçti, 3 bin dolara doğru ilerliyor (yurtdışından 1 kg altın alıp gelseniz ve bunu Türkiye'de satsanız 2.300 dolar para kazanıyorsunuz, 8 Nisan 16:30). 

Kuvvetli talep gören bir ürünün yasal arzına getirilen kısıt elbette o ürüne olan talebi söndürmüyor, bilakis artırıyor. 

Fiziki (yastıkaltı/kayıtdışı diye okuyun) altının en büyük alternatifi banka hesaplarındaki altına teşvik beklerken aksine altın hesaplara vergi getirilmesi fiziki altına talebi daha artıracaktır.

 

Yurt dışı yerleşiklerin altınları 14 tonu aştı...

Bankalardaki 494 ton altının yaklaşık yüzde 3'ü yurt dışı yerleşik kişilere ait altınlardan oluşuyor. Hem miktarı hem de altın hesaplardaki payı artış trendinde. Altın hesaplara getirilen verginin bu trendi nasıl etkileyeceğini önümüzdeki dönemde göreceğiz.

Neden altın fonu?

Yılın ilk çeyreğinde altın fonların *brüt* getirileri %20 ile %26 arasında değişen oranlarda gerçekleşti. Sadece 1 adet altın fonunun fiziki altının getirisini aşabildiği görülüyor ki yönetim ücreti kesintisi ve vergi düşünce net getiride onun da hali meçhul.

Aynı dönemde basitçe gidip fiziki altın alsaydınız *net* getiriniz %25,3 olacaktı. 

"İlla ki fon" diyenlerin elbette en dikkat etmesi gereken konu hangi fonu seçmeleri gerektiği. 

"Nasıl olsa hepsi altın fonu" gibi bir yaklaşımın ne kadar yanlış olduğu, en yüksek getiriyi sunanla en alttaki fon arasındaki %30'u aşan getiri farkında görülüyor. 

Altın fonları arasındaki karıştırabilen bu yüksek getiri farkının sebebi ise fonların sadece altından değil, aynı zamanda katılma hesabı, kira sertifikası, hisse senedi vb. gibi farklı enstrümanları da içerebilmesi.

"Fiziki altın yerine neden altın fonu alalım?" sorusunun tatmin edici bir cevabı bende yok... 

(Fiziki altını saklayamam? Bozdurmak kolay? Fiziki alım min. 1 gram oysa fona daha düşük tutarda alım mümkün?)

Altın hesaplarda 500 tona doğru...

Şubat ayında banka hesaplarındaki altınlar 8 ton arttı. Bu 8 ton altının 3'te 1'i katılım bankalarına gitti. Hazine ve Maliye Bakanlığı, 15 Mart'ta yayımlanan resmi gazete ile altın hesaplara şimdilik binde 2 vergi getirildi. Şimdilik diyorum, bu binde 2'nin yarın yüzde 2 olmayacağının elbette hiç bir garantisi yok.

Bankalardaki alım satım arasındaki yüksek marja ilaveten bir de altınlara vergi getirilmesi sebebiyle altın yatırımcıları gittikçe artan şekilde kayıt dışı fiziki altın yatırımına yöneleceklerdir. 

Detaylar için BDDK Aylık Bülten incelenebilir.

Rafineriler hakkında son durum.

Şubat 2023'te bir tebliğ yayımlanarak altın basımına bazı standartlar getirildi ve altın basacak firmaların faaliyet için izin almaları gerektiği ilan edildi.  O tarihten bu yana izin ve red verilen 3'er firma oldu, kalan 10 firma için bekleyiş devam ediyor.  

Altın üretiminde herhangi bir standardın olmaması açıkçası büyük eksiklik idi: dileyen herkes istediği ayarda, milyemde ve şekilde altın basıp satabiliyordu. Sektörü dinleyerek bir takım düzenlemeler, merdiven altı üretim yapanlar hariç, her kesimin yararına olacaktır. 

 

Hayat kredi kartları üzerinden dönüyor...

Hayat, hem ticari hem bireysel, kredi kartları üzerinden dönüyor... Yılın ilk ayları itibarıyla bankacılık sektörünün kullandırdığı kredi bakiyelerine bakıldığında kredi kartlarının bütün kredi türlerini aştığı görülüyor. 

500 tona yakın altın mevduatının bulunduğu bankacılık sektörünün altınla iştigal eden sektöre verdiği altın kredileri ise hemen hemen aynı seviyede kaldı: 15 ton. Bankaların çok istekli olmadığı bir alan, istekli olanlarının da acı tecrübeler yaşadığı ve çekildiği bir alan altın kredileri... 

Oysa, kayıt dışı -yastıkaltı- altın tasarrufunun yegane alternatifi altın hesaplar. 

Altın hesapların bankalar nezdinde iştah açıcı bir ürün olmasının kaynağı ise toplanan altın mevduatının karlı bir şekilde banka tarafından değerlendirilebilmesi geliyor: altın krediler.

 Altın kredisi olmayınca altın mevduatı da odaklanılacak bir ürün olmaktan çıkıyor bankalar için. 

Hazine bakanlığı da altın hesaplara vergi getirip tabuta çivi çaktıkça, yatırımcılar da kayıt dışı yatırım için Kapalıçarşı'da ve kuyumcularda kuyruk oluyor...

Tablo: bankaların kullandırdığı 1 milyon TL'lik kredinin kredi türleri açısından dağılımı.

Altın ithalatımız

Şubat ayında altın ithalatımız 11,6 ton oldu. Altın ithalatına getirilen kısıtlama sebebiyle ithalat düşük seyrediyor. 

Altın hesaplara --şimdilik-- binde 2 olarak getirilen ve önümüzdeki dönemde bu oranın daha da artabileceği korkuları sebebiyle altına yatırım kaydiden kayıtdışı fiziki altına doğru kayacaktır. 

1 tonu için yurt dışına yaklaşık 100 milyon dolar göndererek ülkeye getirdiğimiz ve akabinde hızlıca yastıkaltına çekilen atıl bir ürün olması sebebiyle ithalat kısıtı bu sene de devam edecektir diye tahmin ediyorum. 

TCMB ve Altın...

Merkez Bankası bu yıl altın rezervlerini 5,4 ton artırdı. Haftalık değişim eksi 37 bin ons (~ 1,1 ton) olsa da genel trend elbette dolardan kaç-altına koş yönünde. Altının TCMB'nin rezerv varlıkları içindeki payı yüzde 43'ü aştı... 

Dünya genelinde altın, dolara alternatif bir rezerv varlık olarak talep görmeye devam edecek gibi görünüyor. Geçtiğimiz 3 sene boyunca dünya genelinde madenlerden üretilen altının neredeyse 3'te 1'i kadar bir fiziki altını alarak rezervlerine katan merkez bankalarının altın iştahı devam ediyor...

Katılım bankalarındaki altınlar...

Altın hesaplarda ciddi pazar payına sahip katılım bankalarındaki altın miktarı 80 tonun üzerinde. Miktar olarak artış olsa da altın hesaplarda katılım bankalarının pazar payı geçtiğimiz iki yılda yüzde 17,3'ten 16,7'ye geriledi. Yeni oyuncular ve bu oyuncuların altın hesaplarda derinleşmeye başlamasıyla katılım bankalarının payı iki sene içinde %20'lere çıkacaktır..

Detaylı veriler BDDK Aylık Bülten'den incelenebilir.

İnternetten altın satışları Şubat'ta rekor kırdı: 2 milyar TL!

İnternetten kartlarla yapılan altın satışlarında şubat ayında 2 milyar 57 milyon TL'lik ciro ile 2 milyar sınırı aşıldı, rekor kırıldı (2022 yıl toplamı cirosu 1,7 milyar TL idi!). Her alanda olduğu gibi kuyumculuk sektöründe de online alışveriş yıldan yıla artıyor.

İnternetten de olsa mağazadan da olsa altın alırken en dikkat edilmesi gereken konu elbette güvenilir bir firmadan almak. 

İnternetten altın almanın en büyük eksisi kargo, sigorta, paketleme gibi maliyetlerden ötürü daha yüksek fiyat ama faturalı, düşük ayarlı-milyemli ürün riskinin olmaması, satın alınan ürünün kişi beraberinde eve-işyerine taşınmak zorunda olmaması gibi artıları, bu fiyat farkına değebilir...

Altın alırken bunlara dikkat: https://hhdeniz.blogspot.com/2025/02/altn-almadan-once-bunlar-bilin.html

Detaylar Bankalararası Kart Merkezi verilerinden incelenebilir.